چگونه با تدابیر پیشگرانه از سرقت منزل خود جلوگیری کنیم؟

نتايج حاصل ازپژوهش نشان مي دهد اتخـاذ تـدابير و تكنيـكهـاي پيشگيرانه بر كاهش وقوع سرقت ازاماكن مؤثربوده و  ازاين رو، ازنظر مالباختگان مهمترين عامل وقوع سرقت ازاماكن (منزل ومغازه)،رعايت نكردن اصول ايمني از جمله استفاده نكردن ازقفل وبست مناسب،دزدگير،آژير خطر، گـاو صـندوق،دوربـين مداربسـته، نگهبـان؛دوربـودن از گشتهاي پليسي و مراكز انتظامي وهمچنين خالي بودن اماكن مسكوني از حضور سكنه اسـت كـه بـا اتخـاذ تدابيرپيشگيرانه مي توان ازوقوع آنها جلوگيري كرد.

سرقت از اماكن به عنوان يكي از جرايم رو به رشد، توجه متوليان پيشگيري از جرم را به خود جلب نموده است. در همين چارچوب، توجه به برنامه ها و سياسـتهـايي كـه بتواند موجبـات كـاهش سـطح بزهكـاري و وقـوع ايـن جـرم را فـراهم آورد، اولـين درخواست و اقدام اكثر كشورها است. با توجه به سابقه اعمال سياستهاي پيشـگيري از جرم در كشورهاي مختلف مشاهده مي شود كه اكثر اين كشورها از طريـق برنامـه ريزيهاي اجتماعي و فرهنگي و اجراي متمركز آنهـا بـر شخصـيت افـراد جامعـه و مشاركت دادن تمام نهادها، سازمانها و افراد اجتمـاع، سـعي در پيشـگيري از وقـوع جرايم دارند. پديده سرقت از اماكن يكي از آسيب هاي اجتماعي است كه از يك سو امنيت شهروندان را به مخاطره مي اندازد و از سوي ديگر بر نگرش مردم پيرامون كارآيي و توانمندي نيروي انتظامي تاثير مي گذارد؛ چه، شهروندان يك جامعه اماكن خويش را در زمره خصوصـي تـرين بخشهاي زندگي خويش مي دانند و لاجرم دستبرد به بخش خصوصي زندگي خود و حتي حيثيت رواني و اجتماعي خود مي دانند. از همين روي، آنان همواره انتظار دارند كه نيروي انتظامي شرايطي را فراهم سازد يا اقداماتي را انجام دهد تا اماكن آنان را از دستبرد سارقان در امان دارد. 

جرم شناسان براي تبيين رويكرد پيشگيري وضعي نظريه فرصت را مطرح كرده اند. اين نظريه براي تبيين چگونگي فراهم شـدن زمينـه رويـداد جنـايي و فراينـد گـذار انديشه به عمل مجرمانه، به معرفي دو الگو مي پردازد: يكي الگوي نوع فعاليت روزمرة افراد و ديگري الگوي سبك و شيوة زندگي افراد است.

الگوي «فعاليت روزمره» بر اين پايه استوار است كه جهت وقوع يك جرم، سـه عنصـر:

1: بزهكـار بـالقوة بـا انگيـزه

2-بزه ديده يا هدف مناسب 

-3 عدم وجود يك محافظ توانمنـد و كارآمـد،

بايـد در يك زمـان و مكـان بـا يكـديگر تلاقـي كننـد، يعنـي «ارزش، بـيكنشـي، حجـم و دسترسي» مثلاً اشياي با حجم كم و ارزش زياد كه همه كس به آنها دسترسي نـدارد و به آساني مي توان آنها را جابجا كرد، اهداف مطلوب در جرايم مالي هستند.

الگوي «سبك زندگي» كه به بررسي مؤلفه هاي مربوط به بزه ديدگي شخصي مي پردازد، اين نظريه ارتباط نزديكي با نظريه فعاليت روزمره دارد و فعاليت روزمره چه در محل كار و چه در اوقات فراغت را لحاظ مي كند.

براساس اين نظريه الگوهاي عملكـرد يـا شـيوه زندگي اشخاص بر احتمال بزه ديدگي آنها تأثير مي گذارد. در واقع، سبك زندگي بيـان ميكند كه احتمال قرباني شدن در يك جرم با ميزان قرارگيـري فـرد در مكـانهـا و موقعيتهاي پرخطر بيشتر ميشود. نظريه هاي «فعاليت روزمره» و «سـبك زنـدگي» تفاوت چنداني با هم ندارد و هر دو گزينش بزهكاري را مدنظر قرار ميدهند، از ادغام اين دو نظريه ميتوان نظرية « فعاليت و سبك زندگي» را ارائه كـرد كـه يكي ديگر از اركان ضروري پيشگيري وضعي، نظريـة انتخـاب منطقـي ميتوان از آن براي طراحي فضاي قابل دفاع در طرح كلي پيشگيري وضعي از جرم از طريق طراحي محيطي استفاده كرد.

مطابق با اين نظريه، چنين فرض مـيشـود كـه بزهكار در انتخاب نوع و مكان ارتكاب جرم به شدت تحت تـأثير محـيط اطـراف خـود بوده و تصميم منطقي خود را با لحاظ اين معيارها انتخاب ميكند. بنابراين، بزهكار ضمن محاسبه هزينه ارتكاب جرم (كه حتي شامل تلاشـي كـه براي آن صرف ميكند نيز ميشود)، نفع ناشي از جرم (پاداش احتمالي) و خطري كه با آن فعل متوجه وي ميشود، به ارتكاب آن اقدام كرده يا از آن خـودداري مـيكنـد. در نظر گرفتن پيشگيري وضعي و انتخـاب منطقـي در كنـار هم به اين نتيجه مي انجامد كه بزهكار در يك جرم خاص سعي ميكند كه نفع جـرم بيش از مضرات آن بوده يا نوعي تعادل ميان فايده جرم وريسـك ناشـي از آن وجـود داشته باشد. در هر صورت آنچه مسلم است، حمايت و حفاظت از آماجهاي جرم مستلزم ايجاد موانع فيزيكي ميان بزهكار و آماج جرم است. اين موانع، ممكن است منـابع انسـاني- فردي (كنترل و مراقبت مردم محل، استفاده از نگهبان محله و. . . ) و منـابع مـادي- فيزيكي (نصب دزدگیر، درهاي آهنين، سيستمهاي هشداردهنده و آشكاركننده، حفـاظ پنجره ها، دوربينهاي نظارتي، چشمهاي الكترونيكي و. . . ) و يا منابع دولتي (عوامـل پليسي، گشتهاي پنهان و آشكار پليس و. . . ) باشند.

در موانع انساني- فـردي، اگـر مجرمِ بالقوه تصور كند كه در صورت ارتكاب جرم، مورد نظارت و مشاهده قرار خواهد گرفت- اگرچه به واقع اين گونه نباشد- احتمال ارتكاب جرم توسط وي كمتر خواهـد بود.

زيرا وي در «ساز و كار گذار از انديشه به عمل»، منافع و خطـر ارتكـاب جـرم را مي سنجد. وي ميداند كه در اين مرحله، بـه علـت نظـارت بـالقوه، احتمـال دخالـت ساكنان، پليس و در نهايت دستگيري بالاسـت، در نتيجـه از ارتكـاب جـرم منصـرف خواهـد شـد. در موانـع مـادي- فيزيكـي اسـتفاده از پيشگيري در موقعيت (مكان) جرم، مانند افزايش ريسك و انرژي مورد نياز براي جرم از طريق دشواركردن هدف (براي مثال قرار دادن جواهرات در گاو صندوق) و كاسـتن از پاداش مورد انتظار بزهكار (مانند كم بودن پـول در صـندوق فروشـگاه يـا مغـازه)، فرصت ارتكاب جرم را كاهش ميدهد.

اما در موانع دولتي، نيروي پليس به عنوان يكي از موانع ميان بزهكار و آماج جرم و بخشي از سياست تقويت بزه ديده، رويداد جنايي را دشوار و با استقرار در فضاهاي جغرافيايي معين يا گشت زدن در مكـانهـاي خـاص، وضعيت و شرايط پيش جنايي را به ضرر بزهكـار دگرگـون و او را از ارتكـاب جـرم – دست كم در آن محدوده يا نسبت به آن آماج حفاظت شده- منصرف مي سازد.

به طور كلي سارقان (از هر گروهي كه باشد)، در انجام هر نوع سرقت، از چرخـهاي خاص تبعيت مي كند كه آن را با انجام يك برنامه ريزي دقيق به دست مـي آورنـد. در صورتي كه به نحوي از انحا در اين چرخه مشكل ايجاد شود، امكان انصراف از سـرقت يا تغيير شيوه و روش انجام آن وجود دارد. اين چرخه را به شرح زير مورد بررسي قرار مي دهيم: وجود شرايط جسمي و روحي متناسب با سـرقت در سـارق، اخـذ تصـميم، انتخاب محل (با توجه به نوع سرقت)، تعيين زمان انجام سرقت، بررسي راههاي انجام آن، بررسي حمل اموال مسروقه، انتخاب و جمعآوري اموال(پـس از ورود بـه محـل)، استفاده از اموال مسروقه يا فروش آن(اين چرخه در هر نوبت سرقت انجام ميگيرد).

در سرقت از اماكن، شناسايي وانتخاب محل يكي از مهمترين و دقيقترين كارها براي سارق است. معمولاًَ سارقان خانه هاي جنوبي را براي سرقت بر مـي گزيننـد، زيـرا بـلا فاصله پس از رفع مانع وارد منزل مي شوند. حـال آنكـه در منـازل شـمالي وضـع راه ورودي و نفوذ به منزل براي سارقان ناشناخته بوده و خطـرات بيشـتري بـراي آنهـا دارد. البته منازل شمالي كه راه فرار و ورودي قابل رؤيـت داشـته يـا سـارق از آنهـا آگاهي قبلي دارد، نيز در معرض سرقت قرار ميگيرد. خانه خالي، ايده آل ترين محـل براي سارقان منزل است. سارقان به چند طريق از خالي بودن منزل آگـاه مـيشـوند؛ ساده ترين راه اطمينان از خالي بودن منزل، علامتگذاري يا زنگزدن هـاي متـوالي و سؤالي است.

اطلاع از وجود اموال نيز از طريق همسايه ها كه دهان به دهان مي شود، است.

سرقت از مغازه: در بين اماكن بعد از سرقت منازل، سرقت مغازه ها بـالاترين آمـار را دارد و تجربه نشان داده مغازه هايي كه اصول حفاظت فيزيكـي را رعايـت نكـرده انـد، بيشتر توجه سارقان را جلب كرده و در نتيجه مورد دستبرد قـرار گرفتـه انـد. كليه مغازه ها مي توانند مورد هدف سارقان باشند، اما گروهـي از سـارقان به سرقت كالا از بعضي از آنها علاقه بيشتري نشان ميدهند و شگرد آنها، سـرقت از اينگونه مغازهها است. مغازههايي نظير فرش فروشي، زرگـري و طـلا فروشـي، لـوازم صوتي تصويري و خانگي و قطعات يدكي، سارقان را بيشتر تحريك و وسوسه مي كند. اينگونه مغازه ها بالفعل مورد دستبرد قرار ميگيرند. در كار سارقان مغازه تنوع فراواني وجود دارد و از شگردهاي گوناگون براي اين كار استفاده مي كنند. عمل آنان با طـرح نقشة قبلي بوده و معمولاً بيشتر اوقات دو يا سه نفري اقدام مي كنند. ورود بـه مغـازه تعطيل از طريق سوراخ كردن(در يكي از پنج جهت مغازه)، قفل بري، توپيزني، كانال كولر، پشت تابلو(بالاي در ورودي) و گاهي نيز با نقب زدن انجام يا با شكستن شيشـه ويترين مغازه اقدام به سرقت وسايل پشت آن ميكنند. سرقت اغلب در تاريكي شـب صورت ميگيرد تا كالاي بيشتري سرقت شـود. باتوجـه بـه نـوع اجنـاس موجـود در مغازهها، شگردها و شيوههاي مختلفي مورد استفاده سارقان قرار ميگيرد. 

بحث و نتيجه گيري

آنچه مسلم است و تجربه ثابت كرده پيشگيري آسانتـر از پيگيـري و كشـف سـرقت است. امروزه براي حفاظت از منازل و مغازه ها روشها و تكنيكها و وسـايل جديـدي در بازارها ارائه ميشود. اين اختراعات و تكنيكها هر روز پيچيده تر شده و افزايش مي يابد. مردم نيز بايستي پا به پاي اين پيشرفتها به فكر استفاده از ابزارهـا و تكنيكهـا، جهت حفاظت از اموال واماكن خود باشند. از طرفي آشنايي بـا سيسـتمهـاي جديـد حفاظتي ميتواند در پيشگيري از اين جـرم و انجـام اقـدامات ايمنـي مناسـب بـراي حفاظت از اموال خاص مفيد باشد. نتايج تحقيق نشان داد، كساني كه منازل يا مغـازه شـان مـورد دستبرد سارقان قرارگرفته است، آمارهـا نشـان مـي دهـد، بيشتر مالباختگان (حدود 70 درصد) معتقدند غفلت و بـي تـوجهي در حفـظ امـوال تأثير بسيار زيادي در وقوع سرقت از اموال آنها داشته است.

مالباختگان و بزه ديدگان سـرقت امـاكن، تاثير مهم و بسيار زياد استفاده از تدابير فيزيكي مورد استفاده در پيشـگيري وضـعي از جملـه داشـتن تجهيـزات مراقبتـي ماننـد دزدگیر، دوربـين مداربسته و حفاظت فيزيكي در كاهش وقوع سرقت از اماكن را تاييد نموده انـد. ايـن در حالي است كه تنها 8/3 درصدشان از دوربين مداربسته، 12/9 درصد از دزدگير يـا آژيرخطر، 16/7 درصد از دربهـاي آكـاردئوني، 17/1 درصـد از گـاو صـندوق، 44/3 درصد از قفلهاي كامپيوتري و 29/8 درصـد از آيفـون تصـويري و چشـم نـامرئي در منزل يا مغازهشان استفاده مينمايند، در واقع اكثريت قربانيان نكات ايمني را رعايـت نميكنند و بيشتر آنها فاقد مانع فيزيكي هسـتند، بـه طـوري كـه 41/4 درصدشـان دربهاي مستحكم ندارند، 23/3 درصد پنجرههاي آهنـي ندارنـد، 49 درصـد حفـاظ مناسب ندارند، 58/8 درصد قفل كامپيوتري ندارنـد، 60/9 درصـد نـرده كشـي ديـوار ندارند، 57/9درصد مرزبندي مناسب ندارند و 49/7 درصد نيـز ديـد و نظـارت كـافي نسبت به فضاي داخلي و خارجي منزل و مغازه ندارند.

تـدابير اجتماعي و دولتي مورد استفاده از جمله مداخله پلـيس در وضـعيت پـيش جنـايي و طراحي محيط توسط شهرداريها و. . . تاثير نسبتاٌ زيادي در پيشگيري وضعي از وقوع سرقت از اماكن دارد. در مجموع از ديدگاه حدود 71 درصد از پاسخ دهندگان، ميزان تاثير روشهاي هشداردهنده پليس در كاهش و پيشگيري وضعي از وقـوع سـرقت در حد زياد است و در واقع مي توان گفت غفلت و بي تـوجهي در حفـظ امـوال در حـد زيادي در وقوع سرقت از آنان مؤثر بوده است.

با توجه به نظر سنجي به عمل آمده در خصوص تأثير تدابير پيشگيرانه وضـعي بـر وقوع سرقت، نتايج زير به دست آمد:

الف) از ديدگاه بيشتر (83/1 درصد) پاسخدهندگان استفاده از تدابير انساني پيشگيري وضعي از جمله مراقبتهاي فردي و نگهباني و. . . در كاهش وقوع سـرقت از امـاكن، تأثير زياد تا بسيار زيادي داشته است.

ب) از ديدگاه اكثر (78/7 درصد) پاسخدهندگان، تدابير فيزيكي پيشـگيري وضـعي از جمله استفاده از تجهيزات مراقبتي مانند دزدگیر دوربين مداربسته و حفاظت فيزيكي و. . . در كاهش وقوع سرقت از اماكن  تأثير زياد تا بسيار زيادي داشته است.

ج) از ديدگاه بسياري (66/8 درصد) از پاسخدهندگان تدابير دولتي پيشگيري وضـعي از جمله مداخله پليس از طريق تعامل با مردم و آموزشهاي مستقيم و غيرمستقيم در كاهش وقوع سرقت از اماكن در شهر كرمانشاه تأثير متوسط تا زيادي داشته است.

با توجه به يافته هاي اين تحقيق، نتيجه ميگيريم تدابير فيزيكي مورد اسـتفاده در پيشگيري وضعي مؤثرتر از تدابير انساني و تـدابير دولتـي اسـت.

از نظـر مالباختگـان مهمترين عوامل وقوع سرقت از اماكن (منزل و مغازه) به ترتيـب:

1- رعايـت نكـردن اصول ايمني از جمله (استفاده از قفـل و بسـت مناسـب، دزدگيـر، آژيـر خطـر، گـاو صندوق، دوربين مداربسته، نگهبان و غيره)

2- دور بودن از گشتهاي پليس و مراكـز انتظامي

3- دور بودن از اماكن مسكوني ميباشد.

بنابراين، براساس يافته هاي تحقيق بايد تلاش كرد از طريق برنامه هاي پيشگيرانه از جمله استفاده از تدابير ايمني و حفاظتي، آموزش، افزايش مهارتهاي اجتمـاعي، آگـاه كردن مردم از شگردهاي سارقان، تعامل مردم با نهادهـاي دولتـي عـدالت كيفـري از جمله پليس و تقويت نهادهاي جامع وي در پيشبرد اهداف پيشگيرانه گام برداشت. از آنجايي كه شناخت و آگاهي مردم از اين جرم ميتواند در پيشگيري از وقوع آن مـؤثر باشد، لازم است پليس به عنوان يكي از متوليان امر مبارزه با سرقت، كليـه روشـهاي جلوگيري از وقوع آن و نحوه استفاده از سيستمهاي حفاظتي جديد را به عموم مـردم اطلاع رساني نمايد.

پيشنهادها:

- استفاده از موانع فيزيكي، همچون استفاده از نرده، پنجره، قفل درب و دزدگیر و دوربينهـاي مدار بسته در منازل مسكوني؛

- محدود كردن ورود اشخاص به اماكن مسكوني همچون تعبيه نگهباني و سرايداري؛

- استفاده از نگهبان محله، مراقبت توسط همسايگان و خالي نگداشتن منزل؛

- افزايش سطح نظارت طبيعي، نورپردازي و روشنايي كافي در منازل، افزايش خطوط ديد و از بين بردن خطوط كور منزل، ساماندهي فضاي خالي اطراف منزل؛

- هوشياري و كنترل نگهبانانان در مجتمعها وسرايداران؛

- مخفي نمودن اموال توسط مالكين، عدم حمل وجه نقد، قرار دادن امـوال بـا ارزش در بانك؛

- مشخص نمودن اموال، استفاده از اتيكت و نشان بر اموال، مشـخص كـردن و ثبـت اموال (عكسبرداري و فيلم برداري)؛

- بهره گيري از دزدگیر  آژيرهاي خطر، دوربينهاي مدار بسته، آيفونهاي تصويري، بهره گيري از نرده، حفاظ و. . . .

- استفاده از نظريه كارشناسان انتظامي در امر ساخت و ساز منازل نسبت بـه رعايـت نكات امنيتي

- انتظامي در مراحل اجرايي ساختمان و در شـمار شـرايط صـدور جـواز ساخت و پايان كار قرار گيرد.

- با توجه به روي آوردن سارقان منزل به ربودن اشياء سبك از جمله سكه، طلا، دلار و. . . نسبت به تعبيه و در نظر گرفتن صندوق امانات در بانكها و مراكز دولتي اقـدام گردد.

- آموزش همگاني صاحبان حرَف وتأكيد به رعايت اصول حفاظـت فيزيكـي در مـورد قفلهاي مغازهها، ديوارها وتأمين روشنايي داخل مغـازه و در صـورت لـزوم اسـتفاده از سيستم اعلام خطر؛

- سركشي مداوم عوامل گشتي از مغازه هاي مورد هدف سارقين وتذكر رعايت اصـول حفاظت فيزيكي؛

- توجيه نمودن كسبه براي خودداري از حفظ ونگهداري مقادير قابل توجهي وجه نقد در مغازه، براي جلوگيري از تحريك سارقين؛

- نصب حفاظ جلو ويترين مغازههايي كه اجناس خود را جهت نمايش وجلـب توجـه بيشتري پشت شيشه ميگذارند؛

- نصب واستفاده از ابزارهاي الكترونيكي از قبيل دزدگيـر، دوربـينهـاي مـدار بسـته وغيره در مغازهها.

- بازديد دوره اي پليس از اماكن تجاري در طول سال و تعامل بـا اتحاديـه و صـنوف سطح شهر به منظور شناسايي مغازههاي فاقد جواز و رصد فعاليتهاي آنها.

- به منظور كنترل و نظارت بر فعاليت مجرمانه خريدران اموال مسروقه، كليـه امـاكن تجاري ملزم باشند، مشخصات اسمي خريدار، فروشنده و كالاي مورد معامله را ثبت و در جاي مناسب ضبط و در صورت نياز مورد بررسی قرار گیرند.

نویسندگان :حميدرضا علي پور، مسعود قاسمي